Vlasta Juchniewiczová urodziła się 13 lutego 1958 r. w Komárnie, na południu Słowacji. Szkołę podstawową, średnią i wyższą ukończyła w rodzinnym kraju. Ogromne znaczenie dla jej dalszej kariery, jak również dla życia osobistego miały studia na kierunku słowacystyki i polonistyki na Uniwersytecie Komenskiego w Bratysławie, a następnie praca w Instytucie Polskim. Poznała tam bowiem swojego przyszłego męża – Ryszarda Juchniewicza, ówczesnego dyrektora Instytutu. Gdy jego misja dyplomatyczna w Bratysławie dobiegła końca, razem wrócili do Krakowa. Tu Vlasta rozpoczęła pracę w redakcji czasopisma „Život” (od maja 1993 do września 1995), a następnie została referentką ds. kultury w zarządzie Towarzystwa Słowaków w Polsce (1995-2001). Z właściwą sobie energią zajmowała się organizacją imprez kulturalnych dla dorosłych oraz dla dzieci i młodzieży. W 1995 r. została zatrudniona najpierw jako lektorka języka słowackiego w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ, później zaś, w roku 2004, jako starsza wykładowczyni. W latach 2006-2008 uczyła również w Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Targu.
Vlasta Juchniewiczová była wybitną lektorką. Przez 27 lat pracy w IFS UJ wychowała całe pokolenia słowacystów i słowacystek. Stała się niestrudzoną ambasadorką słowackiej kultury w każdej jej odsłonie: począwszy od języka, poprzez folklor i literaturę, film i teatr, na słowackiej kuchni narodowej skończywszy. Sama wspaniale gotowała i niejednokrotnie zapraszała studentów do własnego domu, by wiedzę teoretyczną przekuć w tym zakresie w praktykę. Była bardzo wymagająca. Przede wszystkim jednak wobec samej siebie. Nieustannie podnosiła swoje kwalifikacje, biorąc udział w szkoleniach i konferencjach glottodydaktycznych. Ściśle współpracowała również ze Studia Academica Slovaca w Bratysławie, centrum nauki języka słowackiego jako obcego. Jej zainteresowanie metodologią nauczania języka słowackiego oraz przekładem, którego zagadnienia wykładała również podczas zajęć w Instytucie i prowadzonych tam ćwiczeń praktycznych z tego zakresu, zaowocowało szeregiem tekstów popularnonaukowych i specjalistycznych (Implementácia vzdelávacieho programu Slovenčina ako cudzí jazyk v poľskom jazykovom prostredí w tomie zbiorowym Výucba slovanských jazykov ako cudzích v slovanskom prostredí: súcasnosť a perspektívy). Wraz z Marylą Papierz i Gabrielą Zoričákovą opracowała Polsko-słowacki słownik terminologii prawniczej i ekonomicznej (2008), będący niezastąpioną pomocą naukową dla studentów. Ci z kolei bardzo cenili jej profesjonalizm, czego dowodem były wysokie noty w ankietach studenckich. Za swoją działalność dydaktyczną i organizacyjną (pełniła funkcję koordynatorki lektoratów języka słowackiego i kierowała grupą przedmiotową: lektoraty języków słowiańskich w IFS UJ) kilkakrotnie otrzymała nagrodę rektora UJ.
Kolejną kwestią ważną dla Vlasty, jako cudzoziemki żyjącej w Polsce, było zagadnienie szkolnictwa mniejszości słowackiej na Spiszu i Orawie oraz związana z nim problematyka tożsamościowa. Tematy te podejmowała w kilku artykułach (Historia szkolnictwa słowackiego na Górnej Orawie w tomie Studia orawskie; współautor Marián Smondek; Slovenčina ako maturitný predmet v Poľsku w publikacji Nauczanie języków pokrewnych), ale jej zainteresowanie miało przede wszystkim wymiar praktyczny. Współpracowała z Wydawnictwami Szkolnymi i Pedagogicznymi, konsultując i dokonując redakcji językowej podręczników języka słowackiego dla słowackiej mniejszości w Polsce. W związku z tym, iż środowisko słowackie na Orawie i Spiszu doprowadziło do wpisania języka słowackiego na listę języków obcych w projekcie Matura 2000, Vlasta Juchniewiczová wraz z Marylą Papierz podjęły się niełatwego zadania i przygotowały, zgodnie z wytycznymi Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej, Syllabus Matura 2002 i arkusze egzaminacyjne do języka słowackiego.
Vlasta wierzyła w integrację środowiska słowackiego i słowacystycznego w Polsce. Bardzo ściśle współpracowała więc z innymi ośrodkami slawistycznymi oraz z Instytutem Słowackim w Warszawie i Konsulatem Generalnym Republiki Słowackiej w Krakowie. W uznaniu zasług w 2005 r. otrzymała od Konsulatu Generalnego RS medal. Nie mniejsze było jej zaangażowanie w prace Polsko-Słowackiej Komisji Nauk Humanistycznych. Brała udział w dwóch organizowanych przez Komisję konferencjach. Najpierw w Krakowie w 2007 r. w konferencji poświęconej nauczaniu języków pokrewnych, potem w Zubrzycy, w 2014 r., dotyczącej problematyki orawskiej. Była niezastąpionym konsultantem językowym słowackich tekstów publikowanych w roczniku PSKNH – „Kontakty”, udzielała się tam również jako recenzentka tekstów pokonferencyjnych i autorka tłumaczeń na język słowacki.
To bogate i intensywne życie zawodowe wypełnione było ważnymi dla Vlasty ludźmi: jej ukochaną rodziną – mężem i synami, przyjaciółmi, niezliczoną ilością znajomych, ale również tymi, którym nie po drodze było z Vlasty uporem, zdecydowaniem i bezpośredniością. Nawet jednak ci rzadko potrafili oprzeć się sile jej przyciągania. Była żywiołem, obok którego trudno było przejść obojętnie. Z taką samą pasją podchodziła do tłumaczenia studentom zawiłości słowackiego dopełniacza liczby mnogiej, sekretu zupy z soczewicy, rozważań o szkołach słowackich na Orawie, jak i do smakowania dobrego czerwonego wina czy celebrowania mocnego espresso.
Nie pozwoliła, by choroba odebrała jej chociaż ułamek zapału, z jakim mierzyła się z życiem. Chorowała bardzo długo i bardzo ciężko. Odważnie znosiła kolejne wznowy i remisje. Postanowiła nie tyle walczyć z chorobą, co ją oswoić. Na własnych zasadach. Nie znałam dzielniejszej osoby. Nauczyła mnie mówić po słowacku, co zadecydowało o moim życiu zawodowym i odmieniło osobiste. Była damą z feblikiem do psoty. Nikt nie wie, ile tak naprawdę miała w domu kapeluszy i skórzanych rękawiczek. Umiała żyć naprawdę po swojemu. Do dziś podświadomie liczę na to, że przychodząc rano do pracy, zastanę w drzwiach gabinetu słowacystycznego pozostawiony klucz z charakterystycznym filcowym brelokiem w kształcie serduszka, niezbity dowód na to, że Vlasta jest już w środku.
Zmarła 9 czerwca 2022 r. Pochowano ją obok męża Ryszarda Juchniewicza na Cmentarzu Batowickim w Krakowie.
Aleksandra Hudymač
Źródła:
- M. Papierz, Vlasta Juchniewiczová (1958-2022), „Kontakty” XIX 2022, s. 174-175.
- M. Papierz, In memoriam Vlasta Juchniewiczová (1958-2022), „Život” 2022, č. 7(768), s. 26.